Zorlu bir süreç olan ergenlikte hem ailelere hem de öğretmenlere büyük sorumluluklar düşüyor. Ergeni hafife almak ve suçlamak, uzak durulması gereken davranışların başında geliyor. Erken gelişenlerde aşırı güven ve saldırganlık, geç gelişenlerde ise güvensizlik ve kıskançlık duyguları gelişebiliyor. Ergenlik çağındaki bir kişinin aşırı dakik ve düzenli olmasının normal olmadığını vurgulayan Psikolog Dilber Demir Baydar, ergenlere karşı dikkat etmesi gerekenleri 10 maddede sıraladı.
Yetişkinliğe ilk adım olan ergenlik (puberte), kızlarda 12-13, erkeklerde ise 13-14 yaşlarında ortaya çıkıyor.
Ergenlik dönemini tek bir dönem olarak ele almamak; ön ergenlik, orta ergenlik ve ileri ergenlik olmak üzere 3 dönemde incelemek gerekiyor.
YOĞUN DUYGUSALLIK DÖNEMİ
Ön ergenlik döneminin 12-15 yaşları arasını kapsayan, biyo-fizyolojik değişimlerin yaşandığı dönem olduğunu kaydeden Psikolog Dilber Demir Baydar, “Orta ergenlik dönemi 15-18 yaşları arası; yoğun duygusallığın yaşandığı, kalıcı kişiliğin, benlik saygısının, kalıcı kimliğin oluşturulduğu bir dönemdir. İleri ergenlik dönemi 18-22 yaşları arası; gencin sosyal kimliğini sosyal alana taşıdığı, kuşaklar arası çatışmanın yaşandığı dönemdir” diyor.
BUNLARI SAKIN YAPMAYIN!
Zorlu bir süreç olan ergenlikte, hem ailelerin hem de eğitimcilerin üzerine düşen sorumluluk da büyük. Psikolog Baydar, ergen ailelerinin ve eğitimcilerin 10 temel davranıştan kaçınması gerektiğini vurgularken bunları şöyle sıralıyor:
1- Öğrenciler arasında fiziksel karşılaştırma, hafife alma, eksik bulma ve suçlama yapılmamalı.
2- Fiziksel olarak öğrencilerin gösterişli olup olmaması öğretmenlerin değerlendirmelerine etki etmemelidir.
3- Öğrencilerin yapmaları gereken etkinliklerin, onların kritik dönemlerine, hazır bulunuşluklarına uygun olup olmadığına dikkat edilmelidir.
4- Çocukların bu dönemde, özellikle bazı hareket becerilerinde yetersizlikler göstermeleri doğal karşılanmalı ve geliştirilmeleri sağlanmalıdır.
5- Çocuk ve gençlere yönelik uyarı ve yönlendirmeler, onların fiziksel gelişim dönemlerinin özelliklerine uygun olmalıdır.
6- Ergenlerin fiziksel gelişimleri konusunda öğretmenler ve veliler ciddi bilgi sahibi olup, onların sorunlarını önemsemelidirler.
7- Sınıfta cinsel konular anlatılırken orta yol bulma hususunda duyarlı olmak gerekir.
8- Sınıftaki öğrencilerin fiziksel konularda birbirleriyle alay etmelerinin önüne geçmek gerekir.
9- İlköğretimden itibaren kız ve erkeklerin uygun cinsel roller sergilemelerine duyarlı olunmalı.
10- Fiziksel motor gelişmede yoğun bireysel ayrılıkların olduğu bilinmeli ve onlarla ilişkiler de bu husus her zaman göz önünde tutulmalıdır.
5 TEMEL SORUN YAŞIYORLAR!
Dilber Demir Baydar, ergenlik döneminde birçok sorun yaşandığını da vurguluyor. Psikolog Baydar bu sorunları şöyle özetliyor:
1- Erken ve Gecikmiş Erinlik:
Genetik ve çevre şartlarına bağlı olarak, erinlik belirtileri geç veya erken ortaya çıkabilir. Bazen kızlarda 8-9 yaşlarında göğüs gelişimi, 10 yaşlarında da regl görülür. Bu döneme erken giren kızlar, çoğu zaman bunu saklarlar ve bu durum onları strese sokar. Erkeklerde böyle bir saklama ihtiyacı olmaz. Erken gelişenlerde aşırı güven ve saldırganlık, geç gelişenlerde ise güvensizlik ve kıskançlık duyguları gelişir. Erkeklerde erinlik gecikmesi kızlardan daha çok olur. Kronik hastalıklar ve beslenme bozuklukları, her iki cinste de erinliği geciktirebilir. Erinliğe erken veya geç girmek bazı psiko-sosyal mutluluk ve sorunlar getirebilir.
2- Şişmanlık:
Ağırlığın boya göre fazla olmasına şişmanlık denir. Eğer şişmanlık, ergenliğe girerken alınan faz la kalori ve streslerin etkisiyle oluşursa, bu sorun olur. Şişmanlık, başka sorunların da kaynağı olabilir. Bunlara yardımcı olmak ve sorunlarıyla ilgilenmek yararlı olur. Erinlik döneminde organlar oransız geliştiği için gençler zaten huzursuzdurlar. Şişmanlık onları iyice huzursuz eder.
3- ‘O’ beden İsteği:
Zayıflamak amacıyla perhiz yapılması ve bunun aşırı bir şekilde uygulanmasıyla zarif bir bedene sahip olma isteğidir. Fakat bu, bir tür hastalık olan Anorexia Nervosa’ya yol açabilir. Genellikle ergenliğin erken dönemlerinde kız çocuklarda görülür. Psikolojik nedenli iştahsızlık ve aşırı derece de kilo kaybı ile beliren ender bozukluklardan birisidir. Gençler uyarılmalıdırlar.
4- İskelet Bozuklukları:
Ergenlikte kemiklerin hızlı büyümesine paralel olarak ‘skolyoz’ ve ‘epifiz’ kayması gibi bazı hastalıklar da ortaya çıkar.
5- Akne Vulgaris:
Bazı hormonların artmasıyla, ergenlikte hem kıllanma, hem de yağlanma meydana gelir. Özellikle 13-18 yaşları arasında oluşan yağ bezlerinin ve kıl diplerinin iltihaplanmasıyla, Akne Vulgaris denen hastalık ortaya çıkar.
HANGİSİ NORMAL, HANGİSİ DEĞİL?
Psikolog Dilber Demir Baydar, ergenlerin bazı davranışlarının ‘normal’ olduğunu ve anlayışla karşılanabileceğini, ancak bazı davranışları için uzman desteği almak gerekebileceğini belirtiyor. Baydar, bu davranışları şöyle gruplandırıyor:
-Normal davranışlar:
Okul için yapması gerekenlerle ilgili tüm sorumluluğu üstüne almak.
Kendini aynı cinsten olan ebeveynle özdeşleştirir.
Hatalarından ders alır.
Mantıksız kurallara kızar ve bunu dile getirir.
Bazen çok özenli ve duyarlı, bazen tam aksi olur.
Ailesiyle bağları gevşerken, arkadaşlarıyla artar.
Yanlış davranışlarının sonunda samimice pişman olur.
Rahatlıkla değişik duygularını ifade eder.
Biraz dağınık, biraz derli topludur.
Görüntü ve davranışları ergenlere özgüdür.
Sevildiğine inanır, benlik saygısı yüksektir.
-Normal olmayan davranışlar:
Okul ile ilgili her şey için endişelenmeyi anne babasına bırakır.
Kendini karşı cinsten kişiyle özdeşleştirir.
Aynı hataları tekrarlar.
Mantıksız kuralların ya hepsine karşı çıkar veya hepsine boyun eğer.
Hiç kimseyi önemsemez ve değer vermez.
Arkadaşlarına ilgisi az, anne babasına çoktur.
Pişmanlık duymaz, suçu başkasına atar.
Değişik duygularını ya ifade etmez ya da sadece iyi olanları söyler.
Aşırı derecede derli-toplu ve dakik olur; adetlere uyar.
Görüntü ve davranış konusunda ebeveynlere uyar.
Sevilmediğine ve değerinin olmadığına inanır.
